جوان آنلاین: سه کشور اروپایی عضو برجام، طبق آنچه طرف آلمانی هم آن را تأیید کرده است، در مذاکرات روز جمعه با ایران، تمدید شش‌ماهه زمان فعال‌سازی سازوکار ماشه را مطرح کرده‌اند. سخنگوی وزارت خارجه و معاون وزیر که در این مذاکرات حضور داشت، مخالفت ایران را با این پیشنهاد که در واقع تمدید فشار‌های کنونی بر ایران است، اعلام کرده‌اند. این در حالی است که اجرای خواسته اروپایی‌ها، از جنبه عملی هم با، اما و اگر‌هایی همراه است. 

آنچه در روز‌های گذشته با عنوان گمانه‌زنی و اخبار تأیید نشده درباره مواضع سه کشور اروپایی در مذاکرات روز جمعه مطرح می‌شد، با آنچه وزارت خارجه آلمان در حساب ایکس خود منتشر کرد، تأیید شد. موضوع تمدید اجرایی کردن «سازوکار ماشه» در ازای ملزم کردن ایران به پایبندی به تعهدات خود، همان چیزی است که آلمانی‌ها هم روز شنبه بر آن مهر تأیید گذاشته‌اند. در بیانیه وزارت خارجه آلمان درباره مذاکرات استانبول آمده است که سه‌کشور اروپایی به ایران پیشنهاد تمدید سازوکار ماشه یا مکانیسم بازگشت تحریم‌های شورای امنیت را داده‌اند. آنها گفته‌اند که آماده فعال‌سازی مکانیسم بازگشت تحریم‌ها هستند، اما در عین حال تمدید این فرایند را در صورتی پیشنهاد دادند که ایران به تعهدات قانونی خود عمل کرده و معیار‌های مشخصی را رعایت و مسیر دیپلماسی را انتخاب کند. آنچه اروپایی‌ها به دنبال آن هستند، تعیین ضرب‌الاجل برای ایران تا پایان ماه آگوست یا همان نهم شهریور 1404 به منظور توافق تازه‌ای در زمینه برنامه هسته‌ای است. در غیر این صورت، تروییکا، در جهت احیای تحریم‌های شورای امنیت حرکت خواهد کرد. پیش‌شرط‌های اروپایی‌ها هم بنابر آنچه در رسانه‌ها منعکس شده، همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفت‌و‌گو با امریکا و شفافیت درباره ذخایر اورانیوم، یعنی همان 408 کیلوگرم اورانیوم 60 درصدی است. در واقع اروپایی‌ها که پیش از این با بی‌عملی در اجرای تعهدات خود ذیل برجام، عملاً نشان داده بودند که بدون چراغ سبز امریکا نمی‌توانند آورده‌ای برای ایران داشته باشند، این بار با یک اقدام نمادین در لفافه امتیاز‌دهی به ایران، در تلاش هستند که یک بار دیگر به تحقق خواسته‌های امریکا و به تعریف جایگاهی برای خود در مذاکرات با ایران کمک کنند، اما در واقع چنین اقدامی که پایبندی ایران به تعهدات خود در برجام را به کلی نادیده می‌گیرد و اعتبار اجرایی آن از لحاظ حقوقی و سیاسی زیر سؤال است، یک نتیجه خواهد داشت و آن هم این است که راه را برای برلین، لندن و پاریس هموار می‌کند تا ایران را در سایه شمشیر داموکلس یا همان تهدید مداوم به منظور امتیازگیری نگه دارند. 

اروپایی‌ها صلاحیت حقوقی ندارند

«اسماعیل بقایی» سخنگوی وزارت خارجه روز جمعه ابراز امیدواری کرده بود که سه کشور از فرصت ایجاد شده برای جبران رویکرد‌های غیرسازنده قبلی که موجب مخدوش شدن اعتبار و جایگاه مذاکراتی اروپا و تبدیل آن به بازیگر حاشیه‌ای نیز شده است، استفاده کنند. بقایی در پاسخ به سؤالی درباره تهدید مکرر کشور‌های اروپایی مبنی بر استفاده از سازوکار موسوم به «پس‌گشت» (اسنپ‌بک) گفت: «هیچ توجیهی برای عدم خروج موضوع هسته‌ای ایران از دستور کار شورای امنیت در موعد مقرر وجود ندارد. ضمن اینکه سه کشور اروپایی اساساً به دلیل مواضع و عملکرد‌های خود در قبال تعهدات‌شان در برجام، هیچ اهلیت و حقی برای توسل به چنین ساز و کاری ندارند. به عبارت دیگر سه کشور اروپایی به دلیل نقض مستمر تعهدات خود طبق برجام و موضع‌گیری حمایتی از حملات نظامی امریکا و رژیم صهیونیستی علیه تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ایران - که نقض قطعنامه 2231 و تعرض به موضوع اصلی آن یعنی تأیید برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران به‌شمول غنی‌سازی بود- آگاهانه جایگاه خود را به‌عنوان «مشارکت‌کننده برجام» مخدوش کرده‌اند و لذا دیگر صلاحیت حقوقی برای استفاده یا حتی تمدید سازوکار‌های برجامی که خود ناقض آن هستند ندارند.» سخنگوی وزارت خارجه تصریح کرد: «اساساً وقتی اصل موضوع بازگرداندن تحریم‌ها فاقد هرگونه دلیل و وجاهت قانونی و منطقی است و طرف‌های اروپایی به دلیل عملکردشان صلاحیت و مجوز چنین کاری ندارند، صحبت‌کردن از تمدید قطعنامه 2231 را نیز به‌طور مضاعف بی‌معنا و بی‌مبنا می‌دانیم و با آن مخالفیم.» مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر امور خارجه ایران نیز به موضوع بازگشت تحریم‌ها و «مکانیزم ماشه» اشاره کرد و گفت: «برخی از این کشور‌ها در این مورد، صحبت‌هایی مطرح کرده بودند که ما نیز به‌روشنی دیدگاه‌ها و مخالفت‌های خود را اعلام کردیم. آقای دکتر عراقچی، وزیر محترم امور خارجه اخیراً نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل ارسال و مواضع حقوقی کشورمان را در این زمینه به‌طور کامل تشریح کرده‌اند؛ از جمله اینکه این کشور‌ها در حقیقت نمی‌توانند چنین ادعا‌هایی داشته باشند. ما نیز در جلسه، دیدگاه‌های خود را کاملاً روشن و صریح بیان کردیم. این نامه هم‌اکنون در سازمان ملل ثبت شده و در اختیار اعضای شورای امنیت قرار دارد.»

لزوم موافقت تمامی اعضای شورای امنیت

طبق قطعنامه 2231، هر یک از کشور‌های طرف توافق می‌توانند سازوکار ماشه را فعال کنند، اما چنانچه قصد داشته باشند آن را تمدید کنند، این موضوع باید در شورای امنیت تصویب شود. به عبارتی هرگونه تمدید زمان‌بندی از طریق «قطعنامه‌ای جدید» امکان‌پذیر خواهد بود و شورای امنیت می‌تواند هر قطعنامه قبلی را با یک قطعنامه جدید تغییر، تعلیق یا لغو کند. بنابراین اگر اکثریت 9 عضو از 15 عضو رأی مثبت بدهند و هیچ‌یک از اعضای دائم (امریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین) وتو نکند، قطعنامه جدید می‌تواند بند‌های زمانی 2231 را تغییر دهد. در این بین، مشارکت اعضای دائم از جمله چین و روسیه ضروری است و این در حالی است که پکن و مسکو بار‌ها گفته‌اند با هرگونه تغییر در قطعنامه 2231، حتی تمدید یا تعویق بند‌ها مخالف هستند و البته اعتراض ایران به مشروعیت سه کشور، در اعمال هرگونه تمدید، مانع مهم داخلی و بین‌المللی به حساب می‌آید. کارشناسان و ناظران سیاسی معتقدند چین و روسیه به عنوان اعضای دائم شورای امنیت، عملاً قادر به مسدود کردن روند هرگونه تمدید هستند.

منبع: روزنامه جوان