صبح نو نوشت: در هفته‌های اخیر، موجی تازه از موضع‌گیری‌های دیپلماتیک در حمایت از تشکیل کشور مستقل فلسطین در غرب شکل گرفته است. از جمله مهم‌ترین این تحولات، اعلام آمادگی فرانسه برای به‌ رسمیت شناختن کشور فلسطین در نشست سازمان ملل در سپتامبر 2025 است؛ اقدامی که می‌تواند - اگر واقعا محقق شود - نقطه عطفی در احیای «راه‌حل دوکشوری» باشد، اما چرا فرانسه اکنون این موضع را گرفته؟ آیا صرفا اقدامی نمادین است یا تغییری واقعی در مسیر سیاست‌های اروپا در قبال اشغال فلسطین؟

از گرسنگی در غزه تا چرخش دیپلماتیک پاریس

منبع اصلی چرخش موضع فرانسه را باید در بحران انسانی بی‌سابقه در غزه جست‌وجو کرد. رژیم صهیونیستی پس از ماه‌ها محاصره و بمباران، حالا آشکارا از گرسنگی به‌عنوان سلاح جنگی علیه مردم فلسطین استفاده می‌کند؛ مسأله‌ای که حتی برخی شهرک‌نشینان صهیونیست در تل‌آویو را به خیابان‌ها کشانده است. در میدان حَبیما، تظاهرکنندگان اسراییلی خواهان پایان دادن به جنگ و استفاده سیاسی از غذا علیه فلسطینیان شدند. انتشار این اعتراضات در رسانه‌های جهانی، تصویر پیشین از حمایت یکپارچه داخلی اسراییل از جنگ غزه را ترک‌دار کرده است. در همین فضا، فرانسه و کانادا - دو کشور غربی با نقش سنتی در حل‌وفصل منازعات خاورمیانه - اعلام کرده‌اند که حاضرند کشور فلسطین را به رسمیت بشناسند، مشروط بر تحقق برخی گام‌ها در مسیر دیپلماسی.

پشت‌پرده دیپلماسی فرانسه و کانادا چیست؟

برخی تحلیلگران معتقدند که موضع تازه فرانسه صرفا نتیجه تحولات میدانی در غزه نیست، بلکه پاسخی به فشار افکار عمومی جهانی به‌ویژه در اروپا و آمریکای شمالی است. در ماه‌های گذشته، اعتراضات مردمی، بیانیه هنرمندان، دانشگاهیان و حتی سیاست‌مداران در دفاع از مردم غزه افزایش یافته است.

افزون بر آن، ناتوانی شورای امنیت در صدور قطعنامه‌های الزام‌آور علیه اسراییل - به دلیل وتوی آمریکا - کشورهایی مثل فرانسه را به استفاده از ابزارهای نمادین، اما مؤثر مانند به‌ رسمیت شناختن فلسطین سوق داده است. کانادا نیز که معمولا همراه سیاست‌های آمریکا حرکت می‌کند، این‌بار در کنار فرانسه قرار گرفته و اعلام کرده در حال بررسی به ‌رسمیت شناختن فلسطین است.

کشورهایی که پیش‌تر فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند

تا به امروز، بیش از 140 کشور فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند؛ از جمله بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین، آسیا و آفریقا، اما در جهان غرب، معدود کشورهایی دست به این اقدام زده‌اند. بنابراین اگر فرانسه، کانادا یا بریتانیا - که نخست‌وزیر جدید آن کی‌یر استارمر نیز تحت فشار داخلی برای تغییر سیاست در قبال فلسطین است - این مسیر را بروند، وزن سیاسی و روانی بالایی خواهد داشت.

آیا موج جدید حمایت‌ها می‌تواند مؤثر باشد؟

تحلیلگران سه سناریو را محتمل می‌دانند. اول تثبیت گفتمان حقوقی فلسطین به‌عنوان یک کشور مستقل در نهادهای بین‌المللی که به فشار قانونی بر اسراییل و تقویت اعتبار حقوقی فلسطینی‌ها منجر شود. دوم فشار بیشتر بر آمریکا برای تغییر موضع یک‌جانبه و غیرمتعادل خود در قبال اسراییل و سوم افزایش مشروعیت مقاومت دیپلماتیک فلسطینی‌ها و کاهش انزوای آن‌ها در عرصه بین‌الملل است.

امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه اخیرا اعلام کرد که پاریس دولت مستقل فلسطین را پیش از نشست سپتامبر 2025 مجمع عمومی سازمان ملل به ‌رسمیت خواهد شناخت. او این تصمیم را در راستای «تعهد تاریخی» فرانسه به تحقق صلح عادلانه و پایدار در خاورمیانه توصیف کرده و هم‌زمان خواستار برقراری فوری آتش‌بَس در غزه، آزادی اسرای اسراییلی، ارسال گسترده کمک‌های بشردوستانه و خلع ‌سلاح حماس شده است. مکرون ابراز امیدواری کرده که این اقدام کشورش، سایر دولت‌ها را نیز به حمایت از آرمان فلسطین و به ‌رسمیت‌‌شناسی متقابل ترغیب کند. این تحولات در حالی صورت می‌گیرد که پیش از این چند کشور اروپایی همچون ایرلند، اسپانیا و سوئد فلسطین را به‌ رسمیت شناخته بودند، اما کشورهای قدرتمند غربی (از جمله آمریکا، انگلستان و آلمان) پیش از این از این کار خودداری کرده بودند. 

مخالفت شدید اسراییل؛ دولت نتانیاهو تهدید به مقابله می‌کند

در طرف مقابل، مقامات اسراییل به ‌شدت با هر گونه به‌ رسمیت‌شناسی فلسطین مخالفت کرده‌اند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل اعلام کرد که «یک کشور فلسطینی در این شرایط سکویی برای نابودی اسراییل خواهد بود، نه همزیستی مسالمت‌آمیز در کنار آن.» وزیر جنگ اسراییل نیز شناسایی فلسطین را «خفت و تسلیم در برابر تروریسم» دانست و تهدید کرد که اسراییل به هیچ‌وجه اجازه تحقق دولت فلسطینی‌ را نمی‌دهد که امنیت این رژیم را به خطر اندازد. جناح راست افراطی در کابینه اسراییل نیز با شعار «پاسخ صهیونیستی به فشارهای یک‌جانبه» خواهان گسترش حاکمیت بر کرانه باختری اشغالی و اخراج کامل فلسطینی‌ها شده است. افزون بر این، مقامات داخل اروپا و آمریکا نیز از تأثیرات این تصمیم سخن گفته‌اند: برای مثال حدود 60 نماینده حزب کارگر انگلیس در نامه‌ای به دیوید لیمی، وزیر خارجه بریتانیا، خواستار شناسایی فوری کشور فلسطین شدند و گزارش‌ها از فشار اعضای ارشد حزب کارگر بر نخست‌وزیر جدید بریتانیا برای پیروی از اقدام فرانسه حکایت دارد.

آنیتا آناند، وزیر خارجه جدید کانادا، محاصره غزه و محروم نگه‌داشتن مردم این منطقه از غذا را «ابزاری سیاسی» خواند و اعلام کرد که کانادا اصرار بر برقراری آتش‌بَس فوری دارد. او تأکید کرد که باید تلاش‌ها برای تحقق راه‌حل دو کشوری ادامه یابد و کانادا بر این موضع خود پایبند خواهد ماند. همچنین جاستین ترودو، نخست‌وزیر لیبرال کانادا اظهار کرده که به حقوق فلسطینی‌ها و تحقق دو کشور در کنار هم معتقد است، اما تاکنون حاضر به اعلام رسمی شناسایی دولت فلسطین نشده است.

فشار داخلی در بریتانیا و کانادا برای تغییر سیاست سنتی در قبال اسراییل

 از سوی دیگر، در چند ماه اخیر هزاران نفر از حامیان فلسطین در شهرهای مختلف کانادا تجمع کرده و با انتقاد از رویکرد دولت، خواستار توقف فوری درگیری‌ها و اقدام عملی برای شناسایی فلسطین شده‌اند. جمعی از اعضای احزاب اپوزیسیون نیز در پارلمان کانادا بارها خواستار به‌ رسمیت‌شناسی دولت فلسطین شده‌اند، هرچند در رأی‌گیری اخیر پارلمان (مارس 2024) این خواسته در قالب راه‌حل دو دولت مطرح و به ‌رسمیت‌شناسی فوری از متن حذف شد.

 اقدام مشترک فرانسه و فشارها برای شناسایی فلسطین تلاشی برای احیای «راه‌حل دوکشوری» در شرایطی است که بیش از 6 ماه از جنگ غزه می‌گذرد. مقامات اروپایی و کانادایی امیدوارند با این اقدامات بتوانند نقشه راه صلح را تقویت کنند و بر روندهای یک‌جانبه اسراییل (از جمله شهرک‌سازی و فشار نظامی) فائق آیند. به‌عنوان مثال، رهبران انگلیس، فرانسه و کانادا در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که آماده‌اند به‌عنوان بخشی از مسیر تحقق راه‌حل دو دولتی، «دولت فلسطین را به‌ رسمیت بشناسند» و برای اجماع بین‌المللی در این زمینه همکاری کنند.

امید به تکاپوی جهانی برای صلح

 از سوی دیگر، حساسیت بالا بر مواضع آمریکا و اسراییل وجود دارد؛ همچنان‌که مقامات کاخ سفید این تحولات را «خطرناک» می‌دانند و حتی در کنفرانس دو روزه پیش رو در نیویورک که با میزبانی عربستان و فرانسه برگزار می‌شود شرکت نخواهند کرد. در داخل خود اسراییل نیز انتقادهایی درباره استفاده از غذا به‌عنوان سلاح مشاهده شده است؛ برای نمونه، شهرک‌نشینان صهیونیست در تل‌آویو علیه گرسنگی دادن به فلسطینی‌های غزه تظاهرات کردند. بدین ترتیب اقدامات فرانسه و کانادا در حمایت از فلسطین در کنار کنش‌های آتی دیگر کشورها می‌تواند به تکاپوی جدیدی برای احیای راه‌حل دو دولت تبدیل شود؛ هرچند مقاومت سیاسی اسراییل و شکاف در مواضع متحدان سنتی، هنوز مانع بزرگی پیش روی آن به‌شمار می‌رود.