احسان صبوری مستندساز در گفتگو با خبرنگار مهر درباره اهمیت مستندنگاری جنگ 12 روزه ایران بیان کرد: بی‌تردید این واقعه 12 روزه جنگ از اهمیت بالایی در بحث دشمن‌شناسی برخوردار است تا آیندگان به درک درستی از آن برسند. ما در مذاکرات برای تفاهم و توافق بودیم که این حمله صورت گرفت. سال‌هاست بحث توافق بین ایران و آمریکا مطرح است و در داخل کشور موافقان و مخالفان بسیاری دارد اما با اتفاقی که در ماه‌های گذشته رخ داد و این جنگ آغاز شد، دشمن چهره واقعی خود را نشان داد و نیت اصلی‌اش آشکار شد. اکنون باید با قطعیت روی این موضوع کار کنیم تا در آینده بتوانیم از آن به‌خوبی برای روشنگری نسل‌های بعد استفاده کنیم.

پیش از بحران باید چاره‌اندیشی کرد

کارگردان مستند «آخرین خداحافظی» درباره هماهنگی نیروهای امنیتی با مستندسازان در شرایط بحرانی و جنگ توضیح داد: به نظر من پیش از وقوع بحران، هر سازمان یا نهاد مرتبط مانند مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، حوزه هنری یا انجمن سینمای جوانان ایران باید فهرستی از مستندسازان مورد تأیید خود را تهیه کند که مورد اعتماد نیروهای امنیتی نیز باشند تا این افراد در چنین شرایطی امکان فعالیت داشته باشند.

وی افزود: دشمن به‌شدت روی حوزه رسانه سرمایه‌گذاری کرده است و جای تأسف است که در لحظات حساس وقایع هر شهر، به‌جای ثبت دقیق رویدادها و پیروزی در عرصه رسانه‌ای، با ناهماهنگی مواجه شویم. این موضوع بسیار مهم است و هرچند نیروهای امنیتی نیز حق دارند در این زمینه سخت‌گیری کنند، اما در شرایط بحران عملاً در داخل ایران نمی‌توان کار چندانی انجام داد. بنابراین اگر قرار است چاره‌اندیشی شود، باید پیش از وقوع بحران باشد. پیشنهاد من این است که هر نهاد، فهرستی از افراد مورد اعتماد خود را تهیه کند تا در مواقع ضروری از آنها استفاده شود.

لزوم تشکیل یک کارگروه از مستندسازان معتمد

صبوری درباره دستورالعمل فعالیت در شرایط بحرانی گفت: اگر آن کارگروهی که پیش‌تر عرض کردم تشکیل شود، افرادی تحت نظارت هر سازمان یا نهادی به‌عنوان تیم ویژه همیشه در حالت آماده‌باش خواهند بود. قطعاً پیش از آن، جلسات توجیهی برای این افراد برگزار می‌شود تا مشخص شود تصاویر و پلان‌های ضبط‌شده نباید بدون اطلاع در جایی منتشر شوند و باید در مکانی امن ذخیره شوند. به‌عنوان مثال، اگر از سوی مرکز گسترش یا حوزه هنری برای ساخت مستند در شرایط بحران یا جنگ اعزام شویم، پس از ضبط راش‌ها و پلان‌های روزانه، باید آنها را مستقیما به همان سازمان تحویل دهیم. این رویه از سوءاستفاده دشمن از تصاویر و فیلم‌های ما جلوگیری می‌کند.

وی متذکر شد: متاسفانه گاهی دوستان با دوربین تلفن همراه خود اقدام به فیلمبرداری کرده‌اند و تصور می‌کردند که در درجه اول کار درستی انجام می‌دهند اما بعدا مشاهده شد که دشمن چگونه از این تصاویر به نفع خود استفاده کرده است.

نقاب دشمن افتاده است

این مستندساز در پاسخ به این پرسش که برای روایت حمله رژیم صهیونیستی به ایران باید چه محورهایی مدنظر قرار بگیرد، گفت: رهبران رژیم صهیونیستی بارها تاکید کرده‌اند که با مردم کشورها کاری ندارند. من شخصا اخباری را دیده‌ام که نتانیاهو گفته است: «ما اصلاً با مردم ایران کاری نداریم». اما در شروع جنگ، شاهد حمله به ساختمان‌های مسکونی، زندان اوین، آمبولانس‌ها و بیمارستان‌ها بودیم یعنی دقیقاً جاهایی که مردم حضور داشتند مورد هدف قرار داد. پیش از این نیز همین ادعا را درباره ساکنان فلسطین مطرح کرده بودند، درحالی که اکنون شاهد فاجعه و نسل‌کشی در آنجا هستیم. به نظر من، دشمن دیگر کاملاً خود را نشان داده و از این پس نمی‌تواند نقاب روی صورتش بزند. اگر قرار است روی چند نکته کلیدی درباره این جنگ 12 روزه کار کنیم، یکی بحث کودک‌کشی است که بسیار مهم است و دیگری حمله به مناطق مسکونی و غیرنظامی است. به طور مثال ساختمان صداوسیما یا هلال احمر هیچ‌کدام محل‌های نظامی نبودند اما دشمن به آنها نیز حمله کرد. به نظر من، تمرکز روی این بخش‌ها می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد.

گفتند با دوربین بیایی دستگیر می‌شوی

وی تصریح کرد: من در آن روزهای جنگ با چند نفر تماس گرفتم تا امکان فیلمبرداری و ثبت لحظات یا گفتگو با مردم را بررسی کنیم اما با تاکید شدید مواجه شدیم که اگر دوربین بیرون بیاید، توسط نیروهای امنیتی دستگیر خواهیم شد و ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا ثابت شود مستندساز بوده‌ایم. بنابراین، پس از پیگیری‌های متعدد و عدم صدور مجوز یا حمایت از سوی مراجع مربوطه، انجام این کار در آن شرایط اشتباه بود و ما هم نتوانستیم کاری کنیم.

صبوری در پایان درباره ساخت یک اپیزود بیان کرد: عنوان «نقشه زیرزمین» اپیزود اول از سریال «جایی برای همه» برای شبکه دو بود که من آن را ساختم. این اپیزود که حال و هوایی محرمی داشت تاکنون بیشترین بازدید را در بین قسمت‌های این مجموعه در تلویزیون داشته داشت.