به نقل از روزنامه ایران، در پی تداوم گرمای شدید و افزایش مصرف بی سابقه آب و برق ، دولت در تصمیمی کم سابقه، چهارشنبه اول مردادماه را در استان تهران تعطیل اعلام کرد. هدف از این تعطیلی کاهش بار مصرفی در شبکه آب و برق عنوان شده، اما کارشناسان معتقدند این تصمیم، تنها مُسکن موقتی برای بحرانی است که نیاز به درمانی ریشه ای دارد. حمیدرضا خدابخشی، کارشناس توسعه، آب و محیط زیست در گفت و گو با ایران می گوید: وضعیت آبی کشور اگرچه هنوز از سوی مسئولان با واژه هایی همچون افت فشار توصیف می شود، اما عمق بحران کم آبی فراتر از آن است.

خدابخشی با اشاره به وخامت شرایط منابع آبی تهران می گوید: تهران در حال حاضر وابسته به منابع آبی محدود، شامل سدهای اطراف و چاه های آب زیرزمینی است.

این کارشناس توسعه، آب و محیط زیست می افزاید: اخیراً با اختصاص اعتباری 5 هزار میلیارد تومانی، مجوز حفاری چاه های جدید و کف شکنی چاه های موجود صادر شده تا بتوان بخشی از کمبود منابع را جبران کرد. با این حال، این راهکارها تنها تأخیری موقت در مواجهه با بحران واقعی هستند.

او تأکید می کند: چاره ای جز صرفه جویی شدید یا ورود رسمی به فاز جیره بندی باقی نمانده است، تعطیلی چند روزه گرچه فشار لحظه ای را کاهش می دهد، اما تأثیر پایداری در تأمین آب تهران ندارد.

خدابخشی با اشاره به اینکه مدل فعلی مدیریت مصرف آب در تهران مبتنی بر کاهش فشار آب است، روشی که به طور عملی همان کارکرد جیره بندی را دارد، بدون آنکه به شکل رسمی اعلام شود، می گوید: افت فشار آب در طبقات بالای ساختمان ها به معنای قطع مصرف است. یعنی اگرچه گفته می شود جیره بندی نداریم، اما مصرف کنندگان در عمل با عدم دسترسی مواجه اند.

پیش بینی ها می گوید تصمیم دولت برای تعطیلی چهارشنبه باعث موجی از سفرها به استان های شمالی از جمله گیلان، مازندران و اردبیل می شود. آیا این جابه جایی، بار جدیدی بر منابع آبی استان های مقصد وارد خواهد کرد؟

خدابخشی می گوید: آمار دقیقی از تأثیر سفر جمعیت بر مصرف منابع آب شهرهای مقصد وجود ندارد. تحلیل ها عمدتاً بر پایه حدس و تخمین است.

با این حال افزایش جمعیت، ولو موقتی به خصوص در حوزه بهداشت و استحمام، افزایش مصرف را به دنبال دارد اما پراکندگی جغرافیایی مسافران در شمال کشور، از ایجاد بحران متمرکز جلوگیری می کند.

او تأکید می کند، لازم است نهادهای مرتبط، این روند را به صورت علمی پایش کرده و از این تجربیات برای برنامه ریزی آتی بهره گیرند.

خدابخشی به لزوم بازنگری های کلان در سیاست گذاری ملی آب تأکید کرده و می گوید: منابع آبی جدیدی در اطراف تهران وجود ندارد. باید بارگذاری های جمعیتی یا صنعتی در این منطقه متوقف شود. برنامه ریزی برای جابه جایی فعالیت ها یا حتی انتقال پایتخت، باید با جدیت دنبال شود. بحث تغییر اقلیم و گرمایش زمین در ناحیه البرز و زاگرس جنوبی، زنگ خطری برای آینده این منطقه است.

او همچنین پیشنهاد می دهد تغییر اقلیم و سازگاری با آن، باید جایگاهی ویژه در قانونگذاری کشور پیدا کند. برای مناطق گرمسیری نیز باید بسته های حمایتی در زمینه تجهیز ساختمان ها به لوازم سرمایشی کم مصرف، پنجره های سه جداره و معماری های مناسب اقلیم، طراحی و اجرا شود تا جمعیت این مناطق حفظ شده و مهاجرت های اقلیمی کنترل شود.

خدابخشی می گوید: روند اقلیم منطقه جنوب البرز و جنوب زاگرس به وضوح نشان داده که با گرمایش زمین و کاهش بارندگی ها مواجه هستیم. این روند سال هاست در حال وقوع است. بر همین اساس باید خطرات ناشی از تغییر اقلیم را شناسایی کرده و برای آنها برنامه ریزی دقیق داشته باشیم. یکی از مهم ترین اقدامات، کاهش تمرکز جمعیتی در مناطق پرریسک و تدوین راهبردهای اقلیمی در قوانین ملی است.

این کارشناس توسعه، آب و محیط زیست تأکید می کند: اگر می خواهیم بافت جمعیتی در مناطق گرم و کم آب حفظ شود، باید حمایت های جدی صورت بگیرد. او ارائه سوبسید برای خرید وسایل سرمایشی کم مصرف، تجهیز منازل به پنجره های سه جداره و مصالح عایق، توسعه معماری اقلیمی مناسب برای حفظ انرژی، اصلاح الگوی ساخت وساز و ارائه مشوق های مستقیم را از جمله این حمایت ها می داند و می گوید: این اقدامات در کنار آموزش و اطلاع رسانی، می تواند به کاهش مصرف انرژی و کنترل مهاجرت اقلیمی کمک کند.

خدابخشی بر جا به جایی پایتخت تأکید می کند و می گوید: کشور ما نیازمند یک سیاست اقلیمی منسجم است. اگر قرار است شهر جدیدی به عنوان پایتخت تعریف شود، باید از ابتدا با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی، منابع آبی و تاب آوری محیطی، طراحی شود. مسیری که ما در آن قرار داریم، بدون تردید نیازمند بازنگری اساسی در نحوه توسعه، اسکان و مصرف منابع است.

خدابخشی با اشاره به سهم بالای کولرهای آبی در مصرف آب شهری می گوید: طبق برآوردها بخش قابل توجهی از آب شرب شهری در فصل تابستان توسط کولرهای آبی مصرف می شود. اگر قرار باشد تغییری در این روند داده شود، بدون تأمین منابع مالی امکان پذیر نیست.

او با تأکید بر ناتوانی مالی بخش قابل توجهی از جامعه برای تعویض کولرهای فرسوده می گوید: در چنین شرایطی دولت باید وارد عمل شود و یارانه یا سوبسید مشخصی برای کمک به مردم برای تهیه لوازم سرمایشی کم مصرف در نظر بگیرد.

وی ادامه می دهد: برای اینکه بتوانیم این تغییر را اعمال کنیم، ابتدا باید منابع مالی آن تأمین شود. تا وقتی صندوق های مالی مربوطه تقویت نشوند و درآمدهای دولت از محل مالیات یا سایر منابع افزایش پیدا نکند، نمی توان انتظار داشت سیاست حمایتی موفقی در این زمینه اجرا شود.

خدابخشی در ادامه به تجربه موفق در کاهش مصرف برق اشاره می کند و می گوید: در بحث اصلاح مصرف برق، زمانی که وزارت نیرو تصمیم گرفت لامپ های پرمصرف را جمع آوری کند، لامپ های LED کم مصرف با یارانه در اختیار مردم قرار گرفت. کارخانه ها تولید کردند، دولت حمایت کرد و مردم با قیمت ارزان خریدند. این یک سیاست برد-برد بود.

او می افزاید: در مورد کولرهای آبی هم همین مسیر قابل تکرار است. اگر کولرهای فعلی را با کولرهایی که 50 تا 70 درصد مصرف آب کمتری دارند جایگزین کنیم و اگر این کار با یارانه صورت گیرد، مردم انگیزه خواهند داشت، اما فعلاً بعید می دانم چنین ظرفیتی برای حمایت مالی وجود داشته باشد، چون اگر بود، در حوزه های دیگری مثل انرژی هم باید شاهد چنین سر مایه گذاری هایی می بودیم.

خدابخشی می گوید: در شرایطی که امکان تعویض کولر برای همه وجود ندارد، لازم است مردم اقدامات حداقلی برای کاهش مصرف انجام دهند. مثلاً آنهایی که توان مالی ندارند، دست کم می توانند پوشال ها را تعویض، پمپ آب را تعمیر، شناورها را اصلاح و نشتی ها را برطرف کنند. این کارها هم باعث خنک شدن هوا و هم کاهش مصرف آب می شود.

او تأکید می کند: مردم باید این اقدامات را به خاطر خودشان انجام دهند، نه فقط برای صرفه جویی ملی. کولرهایی که نشت دارند، هم پرهزینه اند و هم ناکارآمد. ما اگر بخواهیم واقعاً در مصرف آب مدیریت کنیم، هم سیاست گذاری کلان نیاز است، هم همراهی مردمی و هم اعتماد متقابل.

به گفته او، کاهش مصرف آب در بخش کولرهای آبی مستلزم یک بسته سیاستی منسجم شامل یارانه دولتی برای نوسازی تجهیزات، حمایت از تولیدکننده و آموزش عمومی مردم برای نگهداری بهتر از وسایل سرمایشی است. بدون این اقدامات، نمی توان انتظار تغییر پایدار در الگوی مصرف داشت.

در پی تعطیلی روز چهارشنبه اول مرداد ماه در استان تهران به دلیل گرمای شدید، دبیر ستاد خدمات سفر از پیش بینی افزایش قابل توجه سفرها به مازندران، گیلان و اردبیل خبر داد و گفت این استان ها در وضعیت آماده باش قرار دارند.

سید مصطفی فاطمی به ایسنا گفت: با توجه به تداوم گرما و کمبود ناوگان حمل ونقل عمومی، سفر با خودروی شخصی افزایش می یابد و احتمال ترافیک سنگین و سوانح جاده ای در مسیرهای شمالی وجود دارد. او همچنین به خالی ماندن ظرفیت هتل ها در جنوب کشور، بویژه کیش به دلیل گرمای شدید و کمبود پرواز اشاره کرده و می گوید: دستگاه های مسئول نیز برای تأمین سوخت، اسکان و ارزاق در مسیرهای پرتردد اعلام آمادگی کرده اند.