در آستانه نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و چین در تهران، مقامات این سه کشور با تاکید بر هماهنگی مواضع در پرونده هسته‌ای ایران، تلاش‌ها برای فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک از سوی اروپا را غیرقانونی و فاقد مشروعیت خوانده‌اند. هم‌زمان، سخنگویان چین و روسیه خواستار حفظ مسیر دیپلماسی و مقابله با فشارهای یک‌جانبه غرب شدند.

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، «اسماعیل بقایی» سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری صبح امروز با اشاره به اینکه «روسیه و چین، هر دو از اعضای برجام و نیز اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند و طبعاً می‌توانند در هر روندی که در شورای امنیت شکل بگیرد، نقش‌آفرینی کنند»، از برگزاری نشست با مسکو و پکن در تهران در روز سه‌شنبه (31 تیرماه) در سطح مدیران کل وزارت امور خارجه و با محوریت گفت‌وگو پیرامون مسائل هسته‌ای خبر داد.

سخنگوی دستگاه دیپلماسی در قالب توضیحات بیشتر درباره این نشست گفت: « جمهوری اسلامی ایران مواضع هم‌سویی با هر دو کشور داشته و روابط دوجانبه مناسبی با چین و روسیه برقرار است. در خصوص موضوع «پس‌گشت» (Snapback)، طی یک سال گذشته مشورت‌های خوبی با این دو کشور داشته‌ایم. ما در تعامل و رایزنی مستمر با این کشورها هستیم تا بتوانیم یا از شکل‌گیری این وضعیت جلوگیری کنیم، یا تبعات احتمالی آن را به حداقل برسانیم. از منظر حقوقی، منطقی، اخلاقی و سیاسی، هیچ‌گونه مبنا و دلیل موجهی برای بازگشت تحریم‌هایی که طبق برجام لغو شده‌اند، وجود ندارد.»

بقایی همچنین در بخش دیگری از نشست صبح امروز گفت: «روسیه و چین درباره فعال‌سازی اسنپ‌بک‌ با ایران هم‌نظر هستند.»

«گوئو جیاکون» سخنگوی وزرات امور خارجه چین و همتای بقایی نیز صبح امروز و در آستانه برگزاری دور جدید نشست معاونین وزرای امور خارجه ایران و تروییکای اروپایی در نشست خبری خود گفت: «مساله هسته‌ای ایران به صلح و امنیت در خاورمیانه و همچنین به رژیم جهانی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای مربوط می‌شود. چین همواره بر حل‌وفصل مسالمت‌آمیز این مساله از مسیر راهکارهای سیاسی و دیپلماتیک تاکید داشته است و این را یگانه مسیر صحیح می‌داند. ما از طرف‌های مربوطه می‌خواهیم که در میانه راه به یکدیگر نزدیک شوند و تلاش کنند تا مساله هسته‌ای ایران را به مسیر حل‌وفصل سیاسی بازگردانند.»

سخنگوی وزارت خارجه چین 25 تیرماه نیز با انتشار تصویری از دیدار وزرای خارجه ایران و چین در حاشیه بیست و پنجمین نشست شورای وزیران سازمان همکاری شانگهای در چین بر حق مشروع ایران در دفاع از خود در برابر تجاوز نظامی تاکید کرد. وی در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشت: «چین به‌عنوان یک شریک راهبردی جامع، همچنان از ایران در مسیر حفاظت از حاکمیت ملی و کرامت خود، مقابله با زورگویی و سیاست قدرت مآبی و زورگویی، دفاع از حقوق مشروع و منافع خود از طریق مذاکره سیاسی، و همچنین پایبندی به اصل حسن هم‌جواری و دوستی به‌منظور ارتقای مستمر روابط با کشورهای همسایه، حمایت خواهد کرد.»

سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان یکشنبه شب (29 تیرماه) در پیامی در حساب کاربری ایکس خود، به ارسال نامه به آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد، رییس شورای امنیت، کایا کالاس نماینده عالی اتحادیه اروپا و اعضای شورای امنیت سازمان ملل اشاره کرد و افزود: در این نامه دلایل خود را تشریح کردم که چرا سه کشور اروپایی از هیچ‌گونه مشروعیت حقوقی، سیاسی و اخلاقی برای فعال‌سازی سازوکارهای برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت (مصوب 2015) برخوردار نیستند.

وی ادامه داد: سه کشور اروپایی (E3) با اقدامات و اظهارات خود - از جمله حمایت سیاسی و مادی از تجاوز نظامی غیرقانونی و غیرموجه اخیر رژیم اسراییل و ایالات متحده؛ نقض اصول بنیادین برجام؛ و همچنین قصور مستمر و طولانی‌مدت در عمل به تعهداتشان - عملاً جایگاه خود را به‌عنوان «شرکت‌کننده» در برجام از دست داده‌اند. از این‌رو، هرگونه تلاش آنان برای احیای قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت، بی‌اعتبار و از نظر حقوقی باطل است.

میخاییل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در تایید پیام وزیر امور خارجه کشورمان، در حساب ایکس خود نوشت: «حقیقتا، سه کشور اروپایی هیچ حق قانونی یا اخلاقی برای راه‌اندازی سازوکار موسوم به «اسنپ‌بک یا مکانیسم ماشه» برای اعمال مجدد تحریم‌های قبلی ضد ایرانی را ندارند.»

اولیانوف همچنین در گفت‌وگو با خبرگزاری روسی ایزوستیا گفت: «انگلیس، فرانسه و آلمان بارها مفاد توافق هسته‌ای را نقض کرده‌اند، از این رو، مشروعیت آنها برای بازگرداندن تحریم‌های ایران از بین رفته است.»

سرگیی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز در دیدار با سیدعباس عراقچی در حاشیه نشست وزرای امور خارجه سازمان همکاری شانگهای، بر اهمیت حل و فصل موضوع هسته‌ای ایران از طریق ابزارهای سیاسی و دیپلماتیک تأکید کرد.

ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز پیش‌تر و در بهمن‌ماه سال گذشته در گفت‌وگویی اختصاصی به خبرنگار ایرنا در مسکو گفته بود که «با توجه به اجرا نشدن الزامات شورای امنیت از طرف کشورهای اروپایی در قطعنامه 2231 این شورا، آنها مانند طرف آمریکایی حق ندارند در مسیر بازگرداندن تحریم‌های لغو شده حرکت کنند. سازوکار بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده تحریم شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه تهران که در غرب به آن «بازگشت سریع» (اسنپ‌بک) می‌گویند، برای شرایطی ایجاد شد که ایران، نخستین کشوری باشد که برجام را نقض کند.»

محور شرق و پرونده هسته‌ای ایران

«کاظم غریب‌آبادی» معاون حقوقی و بین‌الملل وزرات امور خارجه 7 خردادماه و به فاصله 5 روز پس از پایان دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا که در رم، پایتخت ایتالیا برگزار شده بود، در حساب ایکس خود نوشت: با توجه به برنامه برگزاری اجلاس سران بریکس و همچنین سازمان همکاری شانگهای در ماه‌های پیش روی، در دیدارهای جداگانه با سفرای روسیه و چین، توسعه و تقویت همکاری ها در چارچوب این دو سازمان مهم را مرور کردیم. همچنین، آخرین تحولات مربوط به آخرین دور مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در رم نیز مورد تبادل نظر قرار گرفت.

هماهنگی ایران با چین و روسیه و در میان گذاشتن جزییات مرتبط با تحولات پرونده هسته‌ای ایران با مسکو و پکن اما به پیش از آغاز مذاکرات با ایالات متحده در 23 فرودین‌ماه بازمی‌گردد و پکن در 24 اسفندماه سال گذشته میزبان نشستی سه جانبه میان معاونین وزرای امور خارجه سه کشور محور شرق توافق هسته‌ای سال 2015 بود که به ریاست ماجائوشو، معاون وزیر امور خارجه‌ جمهوری خلق چین و با مشارکت کاظم غریب آبادی و سرگی الکسویچ ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه‌ فدراسیون روسیه، برگزار شد. در این نشست، چین، ایران و روسیه، آخرین وضعیت موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها را به‌طور مفصل مورد بحث و بررسی قرار داده و بر ضرورت لغو تمامی تحریم‌های غیرقانونی یک‌جانبه تأکید کردند.

هم‌صدایی تهران، مسکو و پکن علیه «اسنپ‌بک»

 نشست سه‌جانبه معاونین وزرای امور خارجه ایران، چین و روسیه- 24 اسفند 1403

دومین نشست این روند نیز در 19 فروردین ماه و در آستانه برگزاری نخستین دور گفت‌وگوهای ایران و آمریکا در روسیه برگزار شد. معاون حقوقی و بین الملل وزارت امور خارجه در پایان این نشست در حساب ایکس خود نوشت: «پیرو تفاهمات معاونین وزرای امور خارجه در پکن، امروز در مسکو جلسه‌ای ثمربخش و سازنده ‌در سطح کارشناسی و فنی بین ایران، روسیه و چین برگزار شد. هیات‌های کارشناسی در این نشست ضمن به اشتراک گذاشتن دیدگاه و پیشنهادات خود درخصوص مسیر پیش رو و تحولات مرتبط با موضوع هسته‌ای، رفع تحریم و قطعنامه 2231 شورای امنیت، بر تعهد خود به استمرار هماهنگی‌های نزدیک سه‌جانبه تأکید کردند. ایران بر اساس تعهد اصولی خود به دیپلماسی، به رایزنی با همه طرف‌های ذیربط ادامه می‌دهد.»

مواضع مشترک پس از تجاوز اسراییل

با آغاز تجاوز نظامی اسراییل علیه جمهوری اسلامی ایران در بامداد 23 خردادماه، نمایندگان روسیه و چین در سازمان ملل متحد در جریان برگزاری دو نشست اضطراری شورای امنیت ضمن محکومیت اقدام رژیم صهیونیستی مواضع مشترکی را در قبال تاثیرات این تجاوز در آستانه برگزاری دور ششم مذاکرات ایران و آمریکا اتخاذ کردند. این دو دیپلمات ارشد همچنین در سخنان خود بر صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران تاکید کردند.

«واسیلی نبنزیا» دیپلمات ارشد روسیه در شورای امنیت سازمان ملل متحد گفت: « آژانس بین المللی انرژی اتمی هیچ مدرکی مبنی بر توسعه سلاح‌های هسته‌ای توسط ایران پیدا نکرده است. بنابراین، تمام ادعاهای هیئت‌های غربی مبنی بر خلاف این، دروغ‌هایی با هدف فریب مخاطبانی است که یا با گزارش‌ها ناآشنا یا فاقد صلاحیت در این زمینه هستند.»

وی همچنین تاکید کرد: «اسراییل تمام تلاش‌ها برای گفت‌وگوها در جهت کاهش تنش‌ها در موضوع هسته‌ای ایران را تضعیف کرده است.»

«فو کونگ» نماینده چین در سازمان ملل نیز با بیان اینکه «چین نگران پیامدهای منفی کنونی بر روند دیپلماتیک پرونده هسته‌ای ایران است»، گفت: حق ایران به‌عنوان یکی از امضا کنندگان پیمان عدم اشاعه سلاح های هسته‌ای برای استفاده صلح‌آمیز از فناوری هسته‌ای باید محترم شمرده شود.

«زونگ پی وو» سفیر جمهوری خلق چین در ایران 5 تیرماه و به فاصله دو روز پس از پایان جنگ تحمیلی 12 روزه، در گفت‌وگو با ایرنا، ضمن تاکید مجدد بر مواضع پکن در قبال تجاوز اسراییل و بیان اینکه «چین تجاوز اسراییل و آمریکا به ایران را به طور آشکار و صریح محکوم می‌کند»، در خصوص پرونده هسته‌ای ایران گفت: نه تنها برنامه هسته‌ای ایران بلکه هیچ موضوعی راه حل نظامی ندارد و باید از طریق گفت‌وگو این موضوعات سخت را حل و فصل کنیم. در ماه مارس، چین، ایران و روسیه یک نشست سه جانبه در سطح معاونین وزارت امور خارجه در پکن برگزار شد و سه کشور به یک اجماع رسیدند که مساله هسته‌ای ایران باید از طریق دیپلماتیک و مذاکره حل شود. ما هم مجددا تاکید می‌کنیم که طرفین مربوطه باید به حل و فصل دیپلماتیک این مساله پایبند باشند و به آن برگردند و طرف چینی آمادگی دارد برای تحقق این موضوع تلاش‌های خود را انجام دهد.

در آستانه یک نشست تعیین کننده با اروپا

نشست ایران، چین و روسیه در حالی فردا در تهران برگزار خواهد شد که سخنگوی وزارت امور خارجه صبح امروز با تایید برگزاری دور جدیدی از گفت‌وگوهای ایران با سه کشور اروپایی عضو برجام و اتحادیه اروپا که روز جمعه در سطح معاونین وزارت امور خارجه و معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در استانبول، ترکیه برگزار خواهد شد، گفت: «موضوع گفت‌وگوی ما روشن است: رفع تحریم‌ها و مسائل مرتبط با برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران. با این تفاوت که جمهوری اسلامی ایران در این نشست، مطالبات خود را به‌صورت جدی مطرح خواهد کرد. کشورهای اروپایی باید نسبت به مواضع ناصوابی که در جریان تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی و آمریکا اتخاذ کردند، پاسخگو باشند. این سه کشور، به عنوان اعضای برجام و طرف‌هایی که قطعنامه 2231 شورای امنیت را به‌صورت اجماعی پذیرفته‌اند، دارای مسئولیت‌های حقوقی، قانونی و اخلاقی بودند تا این تجاوزات را محکوم کنند؛ امری که متأسفانه محقق نشد. برخی از این کشورها حتی مواضعی توجیه‌گرایانه در حمایت از رژیم صهیونیستی و ایالات متحده اتخاذ کردند. طرف‌های اروپایی باید نسبت به این رفتارها پاسخگو باشند. بنابراین، این جلسه از سوی جمهوری اسلامی ایران، نشستی مطالبه‌ گرایانه خواهد بود که در آن، موضوعات هسته‌ای و رفع تحریم‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.»