به نقل از اقتصادنیوز، در همان شب هایی که موشک ها سقف خانه ها را شکافت، یک روز ظهر هم شیشه مغازه ها از هم پاشید، کرکره ها فرو ریختند و دخل ها زیر خاک ماندند. اما برای مغازه دارها، ماجرا فقط آوار نیست؛ بی ثباتی است، بلاتکلیفی قانونی است، و از همه سخت تر، بیکاری است.

مثل دیگر شب های پایتخت، هرجا روایتی در جریان بود؛ خانه ای میزبان مهمانی بود، خانه ای دیگر دورهمی کوچک آخرهفته داشت، و جایی دیگر، کسی تنها در سکوت شب خواب بود. فرقی نمی کرد ساعت چند است و چه کسی در آستانه چه فصلی از زندگی اش، موشک ها رسیده بودند پشت ِدر تا خاطرات را در همان ساعت قطع کنند؛ آمده بودند برای قلع وقمع.

برعکس خانه های ویران شده اینجا آنچه باقی مانده، تنها تلی از خاک نیست؛ فهرستی بلند از وسایل سوخته، قراردادهای نیمه تمام، سرمایه هایی که در لحظه دود شدند و کارگرانی که یک شبه بیکار شده اند است.

آن روز سر ظهر، در محدوده حمله موشکی ده ها مغازه فعال بود: عطاری، داروخانه، رنگ فروشی، پروتیینی، فروشگاه ابزار و کفاش سیار و... حالا، از آن روز، تنها چیزی که مانده، مغازه هایی نیمه ویران، دیوارهای سیاه شده، شیشه های تعویض شده با هزینه ی شخصی، و ویدیوهایی است که در شبکه های اجتماعی دست به دست می شوند.

در یکی از فیلم های وایرال شده، صفی از خودروها پشت چراغ قرمز منتظرند که ناگهان موج انفجار، آن ها را تکه تکه می کند. شاهدان عینی می گویند این فیلم حقیقت دارد و خودشان به چشم دیدند که بعد از انفجار یک خودروی پژو 206 را از سقف ساختمان شهرداری منطقه 1 پایین آوردند.

به جز خسارات مغازه ها آنچه مردم این محله را بیش از هرچیز نگران کرده، وضعیت فعلی همان ساختمان منفجرشده است. با گذشت هفته ها، هنوز نه آواربرداری صورت گرفته، نه حصاری ایمن اطراف محل کشیده شده است. تنها چیزی که وجود دارد، یک بنر زرد هشدار است، آن هم شُل و بی رمق.

در روز تهیه گزارش، یکی از کارگرانی که در پشت بام ساختمان کناری مشغول کار بود، با دست تکه های آوار را از پشت بام ساختمان بغل، به کوچه پشتی پرت می کرد. نه جرثقیلی در کار است، نه نظارتی. تیرآهن ها و آجرهایی که از لبه ساختمان بیرون زده اند، کج شده اند و به سمت خیابان خم شده اند و انگار هر لحظه میل به ریختن دارند...

مغازه عطاری بزرگ روبه روی ساختمانی بود که منفجر شد. از نظر جانی صدمه ای ندیدند، اما از نظر مالی و روحی، خسارت بسیار است. صاحب مغازه می گوید: هنوز با خودم می گم کاش فقط مالی بود. دیگه اینجا امن نیست. نیمی از مغازه آسیب دیده. کرکره، شیشه، تابلو، نمای بیرونی؛ همه آسیب دیده اند. مغازه دار می گوید لیست خسارت را برای بنیاد مسکن فرستاده؛ مجموعاً یک میلیارد و 500 میلیون تومان. از این مبلغ، فقط 400 تا 500 میلیونش مربوط به نما بوده. بقیه، شامل اجناس داخل مغازه است: روز اول چهار-پنج تا شماره تلفن دادند برای پیگیری. اول جواب می دادند، الان همه شماره ها خاموش است. مشغول نه ها، خاموش!

صاحب مغازه عطاری می گوید با شهرداری و بنیاد تماس گرفته، اما هیچ کس پاسخ دقیقی ندارد. قرار بود کارشناس بیاید، نیامده. شماره حساب ها را گرفتند اما هنوز ریالی برایشان واریز نشده است: پارکینگ شهرداری درست کنار مغازه ما بود آن هم تخریب شده و می بینید که شهرداری از خودش شروع کرده، دارند نمای پارکینگ شان را بازسازی می کنند، اما سراغ ما نیامدند. ما مغازه داران؟ انگار خودمان ماندیم و حوض مان!

او می گوید می خواسته شیشه مغازه را عوض کند، اما از شهرداری به او گفته اند فعلا دست نگه دار شاید دوباره اسراییل زد! پس نه خسارتی می پردازند و نه جواب قانع کننده ای می دهند. خودش می گوید: شیشه ها در روز حادثه حکم سپر داشتند. اگر نبودند، ترکش ها تا ته مغازه می آمد ولی الان حتی خسارت شیشه را هم به ما نمی دهند.

از مغازه بیرون می آید و با دست به آواری که لم داده رو به خیابان اشاره می کند و ادامه می دهد: هرکسی از اینجا رد می شود نگاهی می کند و افسوسی می خورد و از ترسش از اینور خیابان رد می شود مغازه دار و ساکنان همه ما منتظریم ببینیم کی قصد دارند سراغ این آوار بیایند؛ باورکنید همین حالا اگر بریزد شاید از روز حادثه بیشتر قربانی بگیرد!

روز حادثه، صاحب مغازه در حال تخلیه گوشت بوده و از شاهدان عینی انفجار ماشین های پشت چراغ قرمز: ماشین گوشت که رفت، انفجار شد. شیشه ها شکست و داخل مغازه ریخت. خیابان پر از آب شد، لوله ترکیده بود. چند ماشین آسیب دیدند، یکی هم افتاد داخل گودالی که وسط خیابان ایجاد شد. به سرعت زخمی ها و شهدا را جمع کردند و بردند بیمارستان شهدای تجریش. مغازه ما کمتر از روبه رویی ها آسیب دید، ولی شیشه ها شکست، قفسه های داروخانه ریخت، دکل برق هم دوتا بود یکی از آنها منفجر شد. بیشتر شهدا، عابران و موتورسوارهایی بودند که همان لحظه کنار محل انفجار بودند. نهادهای مختلف آمدند، اما وضعیت خسارت مغازه ها هنوز روشن نیست. ما هم شیشه هایمان را به خرج خودمان درست کردیم. هیچ کس هنوز نگفته چه می شود.

یک کفاش سیار است. تمام وسایل کارش همان جا کنار خیابان بود. مشغول جمع کردن بود که تکه ای از موشک آمد و به دیوار کنارش خورد، خودش پرت شده و بخش هایی از دیوار هم فرو ریخته، سمت چپ دنده هایش و پای چپ اش آسیب دیده اما باز هم سر همانجای قبلی می آید، برای کار و برای درآوردن یک لقمه نان. همه دارایی اش، یعنی همان کیف ابزار، دود شد و دیگر نیست و مجبور شده بخشی از آن را دوباره بخرد، کم حرف است خیلی از خودش نمی گوید فقط از دوستانش یاد می کند: خدا خواست من زنده موندم. همان روز یکی از سبزی فروش های چرخی اون دست خیابان شهید شد، یکی دیگه از دست فروش ها هم مجروح شده بود، بعداً شنیدیم از دنیا رفته.

گروه دیگری از مغازه های آسیب دیده که به سراغشان رفتیم در میدان ششم نارمک هستند، پلاک 34 ؛ یک فروشگاه لوازم خانگی، دو دهنه. یکی از دهنه ها کاملاً تخریب شده، دومی سقفش ریخته و فقط بخشی از دیوار مانده. یخچال ها، آبگرمکن ها، بردهای یدکی، قطعات لوازم خانگی؛ همه نابود شده اند.

حالا تنها چیزی که از انبار قطعات یدکی مغازه مانده چند تکه تیرآهن است. صاحب مغازه می گوید: نزدیک به یک میلیارد و نیم فقط جنس های داخل مغازه ارزش داشت. اما گفتند نهایتاً 280 میلیون تومان پرداخت می شود. حتی یک پنجم هم نیست. از طرفی، می گویند برآورد خسارت برای فضاهای تجاری هنوز دقیق نیست. بنیاد مسکن، شهرداری، چند نهاد دیگر آمده اند، اما هر بار پرونده به دستگاه دیگری منتقل شده. مغازه دار می گوید بین استان های تهران، البرز و زنجان سرگردان شده اند: ما مستأجریم، سرقفلی داریم، خسارت دیدیم ولی بلاتکلیف ماندیم. مالک این روزها برای اجاره به ما هم فشار آورده و هم نیاورده اما برای سرماه بعد یا اجاره می خواهد یا می گوید تخلیه، تعارف که ندارد!

به گفته مغازه دارها برای آن هایی که حکم مغازه شان تخریب است نه پیشنهاد جایگزین مغازه ای داده شده، نه حمایتی برای ادامه کار، نه وامی و نه هیچ چیز دیگر. منبع درآمدشان بیش از یک ماه است که قطع شده و هنوز هیچ پاسخ روشنی وجود ندارد. همان تعمیرکاری که هر دو دهنه مغازه اش آسیب جدی دیده و شدت آوار اجازه نمی دهد حتی در مغازه باز شود می گوید: مسئولان می گویند برآورد مشخصی برای واحدهای تجاری ندارند. اما ما چطوری مخارج خانواده را تأمین کنیم؟ حتی سرمایه ای هم باقی نمانده، داخل مغازه من بخش زیادی از وسایل برای مردم بود، خسارت آن ها را چه کنم؟ آن ها هم از بین رفت.

چند سنگفرش آن طرف تر از مغازه تعمیراتی یک دفتر آژانس کرایه خودرو و حمل مسافر بود، آن هم یک شبِ به ویرانه تبدیل شده است. مدیر آژانس آن شب در تبریز بود، رفته بوده به دخترش سر بزند، می گوید: کامپیوتر، کیس، هاردهای 20 ساله اطلاعات مجموعه ام، 22 خط تلفن فعال، تلویزیون، کولر، یخچال، همه چی رفت. حتی برای برق کشیِ تجهیزات سال گذشته سه میلیون خرج کرده بودم. میبینی؟ همه دود شد، زیرپایمان فقط خرده شیشه است.

بیش از یک ماه است که هیچ فعالیتی ندارند. 25 نفر، از راننده تا پشتیبانی، بیکار شده اند. مستأجر بودند و اجاره را مرتب پرداخت می کردند، اما حالا: مالک گفته تخلیه کن. حتی اگه با من همکاری کند، من دیگر چیزی برای ادامه ندارم. نه مغازه ای، نه سرمایه ای، نه تجهیزاتی، نه مدارکی. همه زیر آوار رفت.

اینجا، در مغازه هایی که پس از حمله ی اسراییل به ایران نیمه ویران مانده اند، چیزی فرساینده تر از آوار و شیشه های شکسته هست؛ بلاتکلیفی اقتصادی.

برای واحدهای تجاری نه سقفی موقت تعیین شده، نه نقشه راهی برای بازسازی پیش روی شان است. مغازه دارها هر صبح می آیند پای ویرانه ای که زمانی کسب وکارشان بود، و هر شب، با دستان خالی، ذهنی پُر از قسط و چک و بدهی، به خانه ای می روند که نمی دانند چگونه باید نان آورش باشند.