اطلاعات نوشت: دالان 32 کیلومتری زنگزور، یک دالان یا کریدور ترابری است که در صورت اجرا به جمهوری آذربایجان دسترسی بلامانع به جمهوری خودمختار نخجوان از طریق استان سیونیک ارمنستان ؛ بدون پست های بازرسی ارمنستان رامی دهد. این کار باعث قطع دائم مرزهای ایران و ارمنستان شده و استان آذربایجان شرقی را از مسیر ترانزیت ترکیه به باکو حذف می کند.

زنگِزور منطقه ای تاریخی و جغرافیایی در ارمنستان شرقی است. زنگزور در دامنه های کوه های زنگزور جای گرفته و امروزه عمدتاً با استان سیونیک جمهوری ارمنستان مطابقت دارد. زنگزور در عهدنامه گلستان در سال 1813 توسط قاجاریه به روسیه واگذار شد.

این کریدور محل مناقشه اصلی وجنگ جمهوری آذربایجان وارمنستان بوده که علی رغم فراز ونشیب های فراوان تاکنون باقی است وحل نشده است.اما اهمیت استراتژیک آن ورای جمهوری آذربایجان و ارمنستان است چراکه بازیگران متعددی از روسیه وچین و آمریکا گرفته تاحتی رژیم صهیونیستی درآن منافع داشته وتلاش برای بازیگری و ایفای نقش می کنند.

کریدور زنگزور برای ایران اهمیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی دارد، زیرا این کریدور در همسایگی مرز شمالی ایران قرار دارد و هرگونه تغییر در وضعیت آن می تواند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر منافع ملی ایران تأثیر بگذارد. ایران از طریق ارمنستان به کشورهای شمالی از جمله گرجستان، روسیه و اروپا دسترسی دارد، اما ایجاد یک کریدور آذربایجانی می تواند این مسیر را محدود کرده یا از بین ببرد.

به عبارت دقیق تر،ایران از طریق ارمنستان و نخجوان به بازارهای قفقاز و اوراسیا دسترسی دارد. لذا اگر کریدور زنگزور به عنوان یک مسیر حمل و نقل فعال شود، می تواند ایران را از بخشی از این مسیرهای تجاری محروم کند و از نقش راهبردی ایران در ترانزیت کالا در منطقه بکاهد. همچنین اگر کریدور زنگزور به عنوان یک مسیر ترانزیتی اصلی بین آذربایجان و نخجوان به ترکیه فعال شود، ایران ممکن است بخشی از درآمدهای ترانزیتی خود را از دست بدهد.

علاوه بر این، این کریدور می تواند مسیرهای جایگزینی را برای حمل و نقل انرژی و کالاها ایجاد کند که بر نقش ترانزیتی ایران در منطقه تأثیر منفی بگذارد.

به علاوه ، ایجاد و تقویت کریدور زنگزور می تواند به تقویت نقش ترکیه و جمهوری آذربایجان در منطقه منجر شود. این امر ممکن است توازن قدرت در قفقاز جنوبی را به ضرر ایران تغییر دهد، چرا که ایران همواره به عنوان یکی از بازیگران کلیدی در این منطقه به دنبال حفظ نفوذ و جلوگیری از گسترش نفوذ رقبای منطقه ای خود بوده است.

درنهایت، کریدور زنگزور برای ایران به عنوان یک مسئله حساس و استراتژیک مطرح است، زیرا می تواند تاثیرات عمده ای بر روابط اقتصادی، امنیتی، و ژئوپلیتیکی ایران در قفقاز جنوبی داشته باشد.

این چنین است که ایران بارها تصریح کرده که به هر نحو اجازه احداث این کریدور را نخواهد داد.

حمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی دراین باره به ایسنا می گوید: در صورت تغییرات پیش بینی شده برای مرز زنگزور ، رقبای تجاری ایران از این مساله منتفع خواهند شد و چین نیز از مرزی جز ایران به اروپا دسترسی پیدا خواهد کرد.

وی در توضیح این مطلب ، با اشاره به دلایل اهمیت زنگزور ، می افزاید: اهمیت مرز ایران با ارمنستان، کانالی است که ایران رااز این طریق به اروپا وصل می کند. این کانال با گذر از ارمنستان و گرجستان وارد دریای سیاه می شود.

وی ادامه می دهد: مسیر فعلی کریدور زنگزور به نحوی است که موقعیت ژئوپلیتیکی رقبای منطقه ای ما را ارتقا خواهد داد و همین در نهایت می تواند از نظر اقتصادی نیز گریبان ایران را بگیرد. این اقدام موجب می شود که ترکیه به آسیای میانه دسترسی بهتری داشته باشد.

حسینی تصریح می کند: در عین حال چین، به عنوان قدرت اقتصادی جهان در پی یافتن مسیرهایی برای دسترسی مستقیم به اروپا است. به جز دریا، جمهوری خلق چین چهار مسیر را برای رسیدن به اروپا در نظر دارد که هر چهارتای آن از خاک ایران می گذرد. بدین ترتیب چنانچه کریدور زنگزور به شکلی که گفته می شود در بیاید، با اتصال ترکیه، جمهوری آذربایجان و روسیه به یکدیگر، یکی از این مسیرها بدون گذر از ایران به اروپا وصل می شود.

احسان موحدیان، کارشناس روابط بین المللی و دیپلماسی عمومی هم دراین باره اظهارمی کند: استراتژی کشور، فراهم تر کردن امکان همکاری با کشورهای اروپایی و شمال آفریقا است که همین موضوع، اهمیت گذرگاه زنگزور و وجود مرز مشترک با ارمنستان را هم دو چندان می کند. این امر با وجود تحریم هایی که وجود دارند، همچنان جزو استراتژی ایران است و اهمیت تعامل با اروپا موجب می شود که مساله قفقاز هم مهم تر از پیش شود. امروزه ایران با وجود 15 همسایه ای که دارد، تنها از طریق سه کشور ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ترکیه به اروپا دسترسی دارد.

وی ادامه می دهد:ترکیه و جمهوری آذربایجان تمام تلاششان بر این است که ایران نتواند دسترسی کریدوری کافی با دیگر کشورها داشته باشد و در پی بستن راه های همکاری ایران با کشورهای دیگر هستند. این در حالی است که انواع کریدورها در آسیای مرکزی در حال ایجاد شدن است و تمام تلاش باکو و آنکارا این است که هیچ کدام آنها از ایران عبور نکنند.

وی می افزاید:اهمیت مرز ارمنستان علاوه بر موقعیت جغرافیایی خاص، در این است که از میان سه همسایه اروپایی ایران، تنها این کشور از نظر سیاسی با ایران تنش مهمی ندارد و همواره همکاری های لازم برای اتصال ایران به اروپا را انجام داده است. مردم و دولت آن هم به ایران و حاکمیت آن نگاه منفی و خصمانه ندارند و حاضر هستند با ایران راه بیایند. حتی در اتحادیه اوراسیا هم مثبت ترین نگاه را به ایران، ایروان داشته است.

موحدیان با بیان این که اگر مرزهای موجود تغییر کند، کشور در محاصره قرار خواهد گرفت، عنوان می کند: دریای خزر البته که مسیر ترانزیتی خوبی است، ولی ناوگانی کشتیرانی ایران در دریای خزر عمری 40 تا 50 ساله دارد. همین استهلاک است که موجب می شود در تمام فصول سرد کشتی های ما امکان پهلوگرفتن در روسیه را نداشته باشند. در مسیر ریلی هم ترکیه پس از سال ها هنوز راه آهن ایران را به شبکه سراسری خود متصل نکرده است،پس زنگزور تنها راه باز برای ایران است و بسته شدن آن به معنای محاصره کامل است.

این کارشناس دیپلماسی خاطرنشان می کند : چنانچه محاصره کشورمان از طریق کریدور زنگرور تکمیل شود، ناچار به جنگ خواهیم شد. فراموش نکنیم که جنگ ایران و عراق که هشت سال به طول کشید، از یک اختلاف ارضی بر سر اروندرود شروع شد. زنگزور بدون تردید اهمیت امنیتی و اقتصادی بیشتری از مساله اروندرود دارد.

ورود طمع کارانه آمریکا

تمام اینها درحالی است که همین چند روز پیش آمریکا پیشنهاد داده است که بااجرای نقش " ضامن بی طرف" ، کنترل دالان حمل ونقل زنگزور را از طریق اجاره کردن 100 ساله توسط کمپانی های خصوصی آمریکایی بر عهده بگیرد ؛ موضوعی که نشان از اهمیت این دالان درمحاسبات آمریکا برای منطقه قفقاز واوراسیا داشته والبته زنگ خطر جدی را برای منافع اقتصادی، ترانزیتی وژئوپلتیکی ایران به صدادرآورده است.

موحدیان دراین باره می گوید: اصل این ایده متعلق به آمریکا و انگلیس است و سه کشور هدف این طرح اند: ایران و روسیه و چین؛ آمریکایی ها با ایجاد این کریدور درصدد محروم کردن ایران از منافع اقتصادی برای فشاربیشتر بر کشورمان هستند.لذا ما باید در این باره همکاری جدی با روسیه و چین داشته باشیم تا با همگرایی بیشتر بااین طرح مقابله کنیم. هرچند موضع چین وبخصوص روسیه درباره زنگزور متناقض وگاه برضد منافع ایران است، اما این دو کشور احتمالا توجه دارند که کریدور زنگزور نه تنها برای آنها درآمد زایی نخواهدداشت بلکه با تحرکات اقتصادی،سیاسی ونظامی آمریکا باعث ناامن سازی مرزها و از دست رفتن منافعشان هم خواهد شد واین، نقطه همگرایی ایران بااین 2 کشور برای خنثی کردن طرح زنگزور خواهد بود.